2-4. อธิวุตฺติปทสุตฺตาทิวณฺณนา

[22-24] ทุติเย อธิวจนปทานนฺติ ปญฺญตฺติปทานํฯ ทาสาทีสุ สิริวฑฺฒกาทิสทฺทา วิย วจนมตฺตเมว อธิการํ กตฺวา ปวตฺติยา อธิวจนํ ปญฺญตฺติฯ อถ วา อธิสทฺโท อุปริภาเคฯ วุจฺจตีติ วจนํ, อุปริ วจนํ อธิวจนํ, อุปาทาภูตรูปาทีนํ อุปริ ปญฺญปิยมานา อุปาทาปญฺญตฺตีติ อตฺโถ, ตสฺมา ปญฺญตฺติทีปกปทานีติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ตสฺส ปทานิ ปทฏฺฐานานิ อธิวจนปทานิฯ เตนาห ‘‘เตสํ เย’’ติอาทิฯ เตสนฺติ อธิวจนานํฯ เยติ ขนฺธาทโยฯ อธิวุตฺติตาย อธิวุตฺติโยติ ทิฏฺฐิโย วุจฺจนฺติฯ อธิกญฺหิ สภาวธมฺเมสุ สสฺสตาทิํ, ปกติอาทิํ, ทฺรพฺยาทิํ, ชีวาทิํ, กายาทิญฺจ, อภูตํ อตฺถํ อชฺฌาโรเปตฺวา ทิฏฺฐิโย ปวตฺตนฺตีติฯ เตนาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ ตติยจตุตฺถานิ สุวิญฺเญยฺยานิฯ

อธิวุตฺติปทสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. กสิณสุตฺตวณฺณนา

[25] ปญฺจเม สกลฏฺเฐนาติ นิสฺเสสฏฺเฐนฯ อนวเสสผรณวเสน เจตฺถ สกลฏฺโฐ เวทิตพฺโพ, อสุภนิมิตฺตาทีสุ วิย เอกเทเส อฏฺฐตฺวา อนวเสสโต คเหตพฺพฏฺเฐนาติ อตฺโถฯ ตทารมฺมณานํ ธมฺมานนฺติ ตํ กสิณํ อารพฺภ ปวตฺตนกธมฺมานํฯ เขตฺตฏฺเฐนาติ อุปฺปตฺติฏฺฐานฏฺเฐนฯ อธิฏฺฐานฏฺเฐนาติ ปวตฺติฏฺฐานภาเวนฯ ยถา เขตฺตํ สสฺสานํ อุปฺปตฺติฏฺฐานํ วฑฺฒนฏฺฐานญฺจ, เอวเมว ตํ ต ฌานํ สมฺปยุตฺตธมฺมานนฺติฯ โยคิโน วา สุขวิเสสานํ การณภาเวนฯ ปริจฺฉินฺทิตฺวาติ อิทํ ‘‘อุทฺธํ อโธ ติริย’’นฺติ เอตฺถาปิ โยเชตพฺพํฯ ปริจฺฉินฺทิตฺวา เอว หิ สพฺพตฺถ กสิณํ วฑฺเฒตพฺพํฯ เตน เตน วา การเณนาติ เตน เตน อุปริอาทีสุ กสิณวฑฺฒนการเณนฯ ยถา กินฺติ อาห ‘‘อาโลกมิว รูปทสฺสนกาโม’’ติฯ ยถา ทิพฺพจกฺขุนา อุทฺธํ เจ รูปํ ทฏฺฐุกาโม, อุทฺธํ อาโลกํ ปสาเรติฯ อโธ เจ, อโธฯ สมนฺตโต เจ รูปํ ทฏฺฐุกาโม, สมนฺตโต อาโลกํ ปสาเรติ, เอวํ สพฺพกสิณนฺติ อตฺโถฯ เอกสฺสาติ ปถวีกสิณาทีสุ เอเกกสฺสฯ อญฺญภาวานุปคมนตฺถนฺติ อญฺญกสิณภาวานุปคมนทีปนตฺถํ, อญฺญสฺส วา กสิณภาวานุปคมนทีปนตฺถํฯ น หิ อญฺเญน ปสาริตกสิณํ ตโต อญฺเญน ปสาริตกสิณภาวํ อุปคจฺฉติ, เอวมฺปิ เนสํ อญฺญกสิณสมฺเภทาภาโว เวทิตพฺโพฯ น อญฺญํ ปถวีอาทิฯ น หิ อุทเกน ฐิตฏฺฐาเน สสมฺภารปถวี อตฺถิฯ อญฺญกสิณสมฺเภโทติ อาโปกสิณาทินา สงฺกโรฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ เสสกสิเณสุฯ